تعادل هورمونی در زنان برای سلامت جسمی، روانی و باروری آنها ضروری است. اختلال در این تعادل ممکن است باعث مشکلاتی مانند پریود نامنظم، جوش صورت، بیخوابی، ریزش مو، افزایش وزن، خستگی و تحریکپذیری، ناباروری یا بیمیلی جنسی شود. خبر خوب این است که بسیاری از این مشکلات را میتوان بدون دارو و تنها با کمک روشهای خانگی و گیاهی کنترل کرد.
در این مقاله، روشهایی طبیعی و مؤثر برای تنظیم هورمون زنانه را بررسی میکنیم و در پایان، چند دمنوش گیاهی مؤثر را برای تعادل هورمونی زنان معرفی میکنیم.
هورمونهای زنانه چیست؟
هورمونهای زنانه، در واقع مواد شیمیایی پیامرسان هستند که توسط غدد درون ریز مثل تخمدانها، هیپوفیز، هیپوتالاموس و تیروئید تولید میشوند. این هورمونها در جریان خون حرکت میکنند و به اندامهای مختلف دستور انجام کارهای مشخصی را میدهند.
مهمترین هورمونهای زنان شامل:
استروژن
- مهمترین هورمون جنسی زنان
- مسئول رشد سینهها، تنظیم چرخه قاعدگی، ضخامت دیواره رحم، سلامت پوست و استخوان
- توسط تخمدانها تولید میشود
پروژسترون
- نقش مهم در آماده سازی بدن برای بارداری دارد
- باعث آرامش و کاهش اضطراب در نیمه دوم سیکل قاعدگی میشود
- توسط تخمدانها تولید میشود
تستوسترون
- هورمون مردانهای که در بدن خانمها هم به مقدار کم وجود دارد
- در میل جنسی، انرژی بدنی، توده عضلانی و سلامت استخوانها نقش دارد
- توسط تخمدانها و غدد فوق کلیوی تولید میشود
هورمون LH و FSH
- تخمدانها را برای تخمکگذاری و تولید استروژن و پروژسترون تحریک میکنند
- توسط هیپوفیز مغز ترشح میشوند
پرولاکتین
- در دوران بارداری و شیردهی بالا میرود
- مسئول تولید شیر مادر است
- اگر بیدلیل بالا رود، تنظیم قاعدگی را بهم میریزد
انسولین و کورتیزول
- هورمونهای جنسی نیستند ولی اثرگذارند
- انسولین به تنظیم قندخون کمک میکند و اگر مقاومت به انسولین داشته باشیم، اختلال در تولید استروژن و تخمکگذاری ایجاد میشود
- کورتیزول هورمون استرس است که بالا بودن آن تعادل هورمونهای زنان را دچار مشکل میکند
چرا باید این هورمونهای زنان متعادل باشند؟
تعادل این هورمونها به معنی عملکرد درست بدن خانمهاست:
پریود منظم، تخمکگذاری درست، خلق و خو و خواب پایدار، پوست سالم، جلوگیری از تنبلی تخمدان (PCO)، بارداری طبیعی و حتی جلوگیری از بیماریهایی مثل سرطان پستان همه حاصل تنظیم هورمون زنانه است.
علائم اختلال در تعادل هورمون زنانه:
اول از همه ببینیم که از کجا میتوان فهمید هورمونهای زنانه متعادل نیست.
اگر چند مورد از علائم زیر را تجربه میکنید، احتمالاً بدن شما دچار نوسانات هورمونی شده:
- پریودهای نامنظم یا قطعشده
- سندروم پیش از قاعدگی شدید (PMS)
- افزایش وزن بهخصوص در ناحیه شکم
- ریزش مو یا رشد موهای زائد صورت
- آکنه بزرگسالی و التهاب پوستی
- اضطراب، افسردگی یا نوسانات خلقی
- خستگی مزمن و بیانرژی بودن
- مشکل در خواب یا بیخوابی شبانه
روشهای خانگی برای تعادل هورمون زنانه
اصلاح تغذیه:
تغذیه نقش مستقیمی در تعادل هورمونها دارد. برای تنظیم هورمون زنانه رعایت 4 اصل تغذیهای واجب است:
-
استفاده از چربی سالم:
همهی هورمونهای جنسی از کلسترول ساخته میشوند. یعنی برای ساخت این هورمونهای زنانه نیاز به چربی سالم در رژیم غذایی داریم.
چربیهای مفید مثل: روغن زیتون، آووکادو، تخممرغ، روغن کتان و…
-
کاهش قند و غذاهای فرآوری شده
خوراکیهایی مثل بیسکوییت، کیک، انواع شیرینی، پاستیل، چیپس و پفک، نوشابه، سوسیس و کالباس و… دشمن هورمونهای زنان است. پس برای اینکه بدن شما در تعادل باشند، باید با این خوراکیها خداحافظی کنید.
-
فیبر کافی و تنظیم هورمون زنانه:
از سبزیجات و غلات کامل فیبر کافی دریافت کنید تا استروژن اضافی دفع شود و هورمونها در تعادل باشند.
افرادی که استروژن بیش از حدی دارند، پریودهای دردناکی تجربه میکنند، ورم در صورت، شکم، سینه و پاها دارند، جوشهای هورمونی میزنند، درگیر اضطراب، بیخوابی و تحریکپذیری هستند، درگیر کاهش میل جنسی میشوند، در باروری ضعیف هستند و…
-
پروتئین کافی:
پروتئین نقش کلیدی در تعادل هورمونهای زنانه دارد. چون ماده اولیه ساخت بسیاری از هورمونها (مثل LH، FSH و انسولین) است.
پروتئین به کنترل قند خون، عضلهسازی و کنترل متابولیسم کمک میکند، خواب و خلق و خو را بهبود میدهد و دفع استروژن اضافی از بدن را راحتتر میکند.
برای خانمها، مصرف روزانه حدود ۱.۲ تا ۱.۶ گرم پروتئین به ازای هر کیلو وزن بدن لازم است. یعنی باید وزن خود را در 1.2 (برای افراد کم تحرک) و 1.6 (برای ورزشکاران) ضرب کنید، تا مقدار پروتئین مورد نیاز روزانه خود را بدست بیاورید.
منابع خوب پروتئین شامل تخممرغ، ماهی، مرغ، چیا، دانه کتان، مغزیجات و حبوبات است.
مصرف دمنوشهای تنظیمکننده هورمون:
بعضی دمنوشهای گیاهی اثر مستقیم در تعادل هورمونها دارند و میتوانند جایگزینی طبیعی برای دارو باشند. چند نمونه از دمنوشهای مؤثر:
- بادرنجبویه: کاهش اضطراب، تنظیم سیکل قاعدگی
- گل گاوزبان: تقویت خلق و خو، کاهش علائم PMS
- سنبل الطیب: کمک به خواب و کاهش کورتیزول
- چای سبز: پاکسازی بدن و بهبود حساسیت به انسولین
- رازیانه: تنظیم استروژن و کاهش درد قاعدگی
- نعنافلفلی: کاهش سطح تستوسترون آزاد در زنان و موهای زائد و بهبود جوشهای هورمونی
- فلفل کوهی یا پنج انگشت: تحریک غده هیپوفیز برای افزایش پروژسترون؛ تنظیم تخمکگذاری و چرخه قاعدگی
- شیرین بیان: تنظیم کننده استروژن، کاهش تستوسترون، ضدالتهاب قوی
خواب کافی و زود هنگام
تنظیم هورمون زنانه از تخت خواب شروع میشود. اگر خواب خوبی نداشته باشید یا تا دیر وقت بیدار بمانید، کورتیزول به شدت افزایش پیدا میکند و تمام تعادل بدن را بهم میریزد. پس پیشنهاد میکنیم بین ساعت 10 تا 11 شب بخوابید.
برای خواب راحت:
- از ساعت 12 ظهر به بعد قهوه ننوشید.
- شبها از گوشی موبایل استفاده نکنید و بجای آن کتاب بخوانید.
- نور محیط را کم کنید.
- از 3 ساعت قبل از خواب، غذای سنگین و حتی مایعات زیاد میل نکنید.
همچنین مطالعه کنید: معرفی 10 دمنوش خوابآور
مدیریت استرس
هورمون استرس (کورتیزول) وقتی بالا باشد، بقیه هورمونها را نیز دچار نوسان میکند. میدانم که زندگی امروز با استرس گره خورده ولی سطح بالای استرس که زندگی شما را مختل میکند، هیچ کمکی به بهبود اوضاع هم نخواهد کرد.
پس همیشه باید هوشیار باشیم که با کمی تلاش روزانه، کنترل استرس را دست بگیریم، تا بتوانیم شرایط مختلف را هم مدیریت کنیم.
تکنیکهای سادهی کاهش استرس:
- مدیتیشن یا تنفس عمیق
- نوشتن احساسات (ژورنالنویسی)
- پیاده روی در طبیعت
- نوشیدن دمنوشهای آرامبخش شبانه مثل بابونه، اسطوخودوس، گل گاوزبان، بهلیمو و…
ورزش منظم و تعادل هورمون زنانه
تحرک بدنی نه تنها برای تناسب اندام مهم است، بلکه یک راهکار اثباتشده برای تعادل هورمونی زنان محسوب میشود.
ورزش (هوازی و مقاومتی) به چند شکل روی سیستم هورمونی اثر میگذارد:
- کاهش تستوسترون آزاد در زنان
- تنظیم کورتیزول در ورزشهای سبک و متوسط
- کاهش مقاومت به انسولین
- افزایش هورمونهای شادیآور مثل سروتونین
پس داشتن برنامه ورزش سبک و منظم مثل یوگا، پیادهروی یا حرکات کششی به بهبود تعادل انسولین، کاهش التهاب و تنظیم هورمونها کمک میکند.
حتی اگر نمیتوانید باشگاه بروید یا کلاس ثبتنام کنید، روزی 30 دقیقه یوگا انجام دهید یا پیادهروی کنید. مهمتر از شدت ورزش، استمرار و پیوستگی در تمرین است. پس فقط شروع کنید!
سلامت گوارش
یکی از نکات مهم دیگر برای تنظیم هورمون زنانه در خانه، تلاش برای سلامت رودههاست.
اگر رودهها سالم نباشند، بدن نمیتواند استروژن اضافی را دفع کند. و مشکلات هورمونی برطرف نخواهد شد.
علائمی که نشان میدهد رودهها به درستی کار نمیکنند:
- نفخ مکرر خصوصا بعد از غذا
- یبوست یا اسهال مزمن
- احساس پری بعد از غذا
- بوی بد دهان
- خستگی مزمن و بیانرژی بودن
- مشکلات پوستی مثل جوش، اگزما و لک
- دردهای پراکنده در بدن
- حساسیتهای متعدد غذایی
- اضطراب
- افسردگی
- قاعدگی نامنظم
شاید تا الان خیلی از این علائم را داشتید ولی فکرش را هم نمیکردید که مربوط به سلامت رودهها باشند.
اگر تعدادی از این نشانهها را تجربه میکنید، بهتر است به فکر تقویت روده و بازسازی فلور گوارشی باشید.
اقدامات موثر برای سلامت رودهها:
- فیبر کافی مصرف کنید.
- از پروبیوتیک طبیعی مثل ساورکرات، کیمچی، ماست پروبیوتیک، کفیر یا مکملهای پروبیوتیک استفاده کنید.
- دمنوشهای گوارشی مثل نعناع و زیره بنوشید.
- وقفهی غذایی ایجاد کنید. مرتب غذا خوردن یکی از تهدیدات سلامت رودههاست. باید بین هر خوراکی که میخوریم 3 تا 4 ساعت فاصله بیاندازیم. حتی اگر این خوراکی در حد یک چای و خرما بوده است.
- ناف و شکم را با روغن بادام شیرین در جهت عقربههای ساعت ماساژ دهید.
- به مدت سه هفته از مصرف لبنیات، گلوتن (هر چیزی که گندم و جو داشته باشد) و شکر پرهیز کنید. و بعد کم کم آنها را به برنامهغذایی خود اضافه کنید. در صورتی که احساس کردید با اضافه کردن فرضا لبنیات علائم برگشتند، شما حساسیت به این ماده دارید و باید سعی کنید از برنامه غذایی خود حذفش کنید.
سوالات متداول در مورد تنظیم هورمون زنانه
1. داروی شیمیایی برای تعادل هورمون بهتر است یا روش طبیعی؟
اگر مشکل خیلی شدید باشد، پزشک ممکن است دارو تجویز کند. اما در بسیاری از موارد، روشهای طبیعی و گیاهی کافی و بیضررتر هستند.
2. مصرف دانه کتان برای هورمونها مفید است؟
بله. تخم کتان سرشار از فیتواستروژن است که به تعادل استروژن به ویژه در خانمهایی با PCO یا قاعدگی نامنظم کمک میکند.
3. آیا دمنوشها میتوانند به تنظیم هورمون زنانه کمک کنند؟
بله. برخی گیاهان دارویی اثر اثبات شده روی تعادل هورمونهای زنان دارند و مصرف منظم دمنوشها میتواند تعادل طبیعی بدن را برگرداند.
جمع بندی
برای تنظیم هورمونهای زنانه، لازم نیست همیشه به دارو پناه ببرید. گاهی یک تغییر در سبک زندگی، تغذیه و افزودن دمنوشهای گیاهی، میتواند به طرز شگفتانگیزی بدن را به تعادل برگرداند.
اگر به روشهای گیاهی علاقهمند هستید، میتوانید از کارشناسان ما برنامه تنظیم هورمون دریافت کنید. برای این منظور میتوانید از روشهای زیر وقت مشاوره رایگان دریافت کنید.